पथिक प्रवासन उपन्यासको एक अंश

पंचम अधिकारीको पुस्तक पथिक प्रवासन

पुस्तक:- पथिक प्रवासन

लेखक: पंचम अधिकारी

प्रकाशन: जय प्रकाशन

वितरक: साझा प्रकाशन, पाटन बुक शप

मुल्य: १५०/-

 

 

 

 

पंचम अधिकारीको नयाँ पुस्तक पथिक प्रवासन (उपन्यास)बाट लिइएको अंश

।। ५।।

 
  गाउँ पुग्न बसबाट ओर्लेर एकोहोरो तीन घण्टा हिंड्नुपर्छ। गाउँ जाने कुरामा मलाई झन्झट लाग्ने एउटा कुरा यही हो। यो गहिरो खोलामा पुल हाले त बेंसीसम्म मोटर जान सक्थ्यो। बेसीबाट त आधा घण्टा त हो। सोती खोलाको 'फड्के' तर्ने बेलामा आङ सिरिङ्ग हुन्छ। लटपट भइहालियो भने गर्लामगुर्लुम पानीमा खसिन्छ। पानी यहीँनेर गहिरो र हरियो छ। यो हरियो पानीमाथि भन्दा अलिक माथि फड्के राखे त डर पनि कम लाग्थ्यो होला। म सधैं यही गथेसो गर्छु, तर्ने बेला। यही ठाउँमा खोला साँघुरो र कम जोशिलो भएकोले फड्के यहीँ राखेको रे। यस्ता गनगन कसैले सुन्नु पनि हुँदैन। सहरतिर बस्न थालेपछि सहरिया भइस् भनेर हकार्छन्। गिज्याउँछन्। 

   वर्षा याममा खोला हिंस्रक बन्छ र फड्केलाई सँगै लैजान्छ। वर्षेनी गाउँमा यसको ठूलो चर्चा हुन्छ किनकी राजमार्ग जोड्ने यही मुख्य बाटो हो। यो किन पनि चर्चित छ भने यसमा पुल बन्ने आश्वासनका भाषण धेरै पटक भएका छन्। त्यस्ता भाषण मैले बच्चैदेखि सुन्दै आएको छु। 
   'माझी ढुंगो' आएपछि गाउँ जाने बाटो सालाखाला आधा रहन्छ। सबैको सुस्ताउने निहुँ यही ढुंगो बन्छ। ढाक्रेहरूको डोकोको भारी अड्याउन पनि यो अजंगको ढुंगो ठीक्क मिलाएर राखिए जस्तो लाग्छ। 
   केटाकेटीमा यही ढुंगामाथि चढेर खोलाले बनाएको फाँट हेर्न औधि रमाइलो लाग्थ्यो। खुर्र दौडिँदै जान्थें। ढुंगामाथि चढेर आमाबुबा नजिकिएको हेर्थेँ। सुस्केरा र सुसेली सुन्थेँ।
   आजसम्म पनि तन्नेरीहरूले मन परेकाहरूको नाम जोडेर अनेक बान्कीमा लेख्ने गरेका छन् यो ढुंगामा। बेलाबखत आफ्नो मन परेकालाई प्रेमको इशारा दिने ठाउँ बनाएका छन्। आज पनि यो ढुंगा त्यस्तै त्यस्तै थुप्रै सन्देशले गिजिङमिजिङ रहेको छ। मलाई पनि कता कता साधनाको नाम जोडेर ढुंगामा खरीले आफ्नो नाउँ लेखुँ जस्तो लाग्छ। पीपलको जरा जस्तै गडेर बसोस् हाम्रो मित्रता पनि। फेरि सोच्छु― साधना त यो बाटो हिंड्दिन। त्यसो भए लेख्नुको वा अन्य इशाराको पनि के अर्थ हुन्छ त? 
   खोलापारिको कण्ठध्वनि र त्यसको गुञ्जनले त्यो एकान्तलाई प्रायः चिरेको हुन्छ।
कहिलेकाहीँ दाइहरू वारिबाटै दोहोरी गाउनुहुन्थ्यो। अरुले गाएका भाकाको उत्तर फर्काउनुहुन्थ्यो। गहिरो अर्थ लुकेको लिरिक्स। अनि त्यसमा ज्यान दिने लय र सुर। अहो, कति निश्चल र गुञ्जनपूर्ण दिन थिए ती। यिनै जीवन्त गनथनसँगै आधा बाटोलाई छोट्याउँछु। एउटा ढिस्को आइपुग्छ।

Thinking about photojournalism: Theory and practice provide clues to the future of the profession

Review by James D. Kelly
 

Book: Photojournalism and Today's News: Creating Visual Reality

by Loup Langton. Malden, MA: Wiley-Blackwell, 2009. 250 pp.

There are photojournalism books that tell you how you can do photojournalism and those that tell you how someone else did photojournalism. Rare is the book that helps you think about photojournalism. Loup Langton’s is one of those rare books.

And this is a good time to think about photojournalism. Traditional print media is losing readers and advertisers at the same time that digital camera technology is making it easy for anyone to make quality photographs. The demand for photojournalism from traditional venues declines while the supply from modern technology increases. Economic theory says that is bad news for people who have made their living as photojournalists.

साक्षरता, शक्ति र एजेन्सी : नेपालको सन्दर्भमा प्रेम पत्र र विकास (Literacy, Power, and Agency: Love Letters and Development in Nepal)

- लोरा एम् अहर्न (Laura m.ahern)


पश्चिम नेपाल अन्तर्गत पाल्पा जिल्लाको जुनी गाउँका महिलाहरूको प्रारम्भिक साक्षरताका बारेमा तयार गरिएको यस शोध लेखमा सामाजिक परिवर्तन र विविध सामाजिक रूपान्तरहरूको कारक तत्त्व साक्षरता हुन सक्छ भन्‍ने तर्क मैले प्रस्तुत गर्न खोजेकी छु। सन् १९९०को दशकमा जुनी गाउँमा बढेको महिला साक्षरता दरले छोरा-छोरीका आफ्नै पहलमा बिहेबारी हुने तथा प्रेम-पत्र लेखन संस्कारहरूलाई जन्म दियो र केही लैङ्गिक मान्यताहरूलाई थप उर्जा प्रदान गरेता पनि समाजमा महिलाहरूलाई दिइने पदीय जिम्मेवारी र दायित्वका बाटाहरू न्यून गरायो। यसरी यस लेखले हामीलाई साक्षरता आफैमा तटस्थ र आत्मनिर्भर प्रविधि नभई जीवनकालमा भोगेका अनुभवहरूको संगालो हो भन्‍ने स्मरण गराउँछ जो समुदाय-समुदायमा फरक-फरक हुन्छ। जुनी गाउँमा प्रेम-पत्र लेखनले मागी र चोरी विवाहलाई भागी विवाहमा परिणत गर्नुका साथै गाउँलेहरूका आफ्नै सामाजिक संस्कारप्रतिको दृष्टिकोणमा नै परिवर्तन ल्यायो। सरकारी पाठ्यपुस्तक, नारी साक्षरतामूलक लेख, उपन्यासहरू, पत्र-पत्रिका र प्रेमपत्र सहयोगी पुस्तकहरू जस्ता पाठ्य श्रोतहरूका गहन अध्ययनको फलस्वरूप निस्केको यस लेखले सामाजिक रूपान्तरकर्ता अर्थात् एजेन्सीका बारे नौला विचारधाराहरूको विश्लेषण गर्नुका साथै जुनी गाउँका प्रेम पत्रहरूमा अन्तर्निहित विकासतर्फ उन्मुख नमूनाहरूको पहिचान पनि गर्दछ।

जुनी गाउँमा एउटा प्रचलित भनाइ छ, ‘भावीले लेखेको, छालाले छेकेको’। यो उखान जुनी गाउँका मूल बासिन्दाका रूपमा रहेका मगर समुदायमाझ मात्र नभई नेपालका अन्य जात-जाति एवं जनजातिहरूमा पनि एक प्रचलित विश्वासको रूपमा रहेको पाइन्छ। यस भनाइको तात्पर्य- ‘मान्छे जन्मदा निधारको छालामुनि उसको भाग्य लेखिने हुनाले भविष्यमा यही हुन्छ भनेर किटान गर्न सकिदैँन’ भन्‍ने हो 1। यस धारणा अनुसार कुनै पनि व्यक्तिको जीवनमा आइपर्ने घटनाहरू उसको भाग्यमा निर्भर हुने गर्दछ किनभने भाग्य अथवा अर्को शब्दमा भन्‍ने हो भने भगवान्‌मा मात्र कसैको भाग्य लेख्‍ने शक्ति अन्तर्निहित हुन्छ। जुनी गाउँमा चलन चल्तीका अरू दुई भनाइहरू पनि छन्, जस्तो कि- ‘देखेको मात्रै हुन्‍न, लेखेको हुनुपर्छ’ र ‘भनेको मात्रै हुन्न, लेखेको हुनुपर्छ’। यी दुवै भनाईहरू माथि उल्लिखित भनाइका समानार्थीहरू हुन्।

साक्षरताको प्रारम्भिक अवस्थामा रहेका समुदायले लेख्‍न सक्ने र अरूले लेखेको कुरा पढ्न सक्ने क्षमता हासिल गरेको खण्डमा के हुन्छ? एजेन्सी, लिङ्ग, भाग्य र विकास जस्ता अवधारणाहरूले साक्षरतातर्फ उन्मुख नयाँ अभ्यासहरूलाई कसरी स्वरूप दिन्छ वा प्रतिविम्बित गर्छ? यस्ता अभ्यासहरू सँगसँगै कस्ता प्रकारका नयाँ सोचहरूलाई उत्पन्न गराउँछ 2 भाग्य र लेखनका बीच रहेको यस्तो अन्तर सम्बन्धको परिप्रेक्ष्यमा यस्ता सवालहरू महत्त्वपूर्ण हुन जान्छन्।

How Soon Was Now?

By Barry Schwabsky

"Why can't I see them now?" is the daughter's question that's said to have inspired Edwin Land to devise the instant camera eventually produced by his Polaroid Corporation. The camera was announced in 1947 and hit the market in 1948. Sixty years later the company stopped production of its film-based cameras and then of its self-developing film. The last Polaroid film expired on October 9. Today someone's grandmother might be wondering, "Why can't I see them anymore?"

The answer, of course, is that digital photography killed the Polaroid, as it is killing much chemically based photography. The immediate gratification, the narcissistic fix offered by the picture that rolls out of the camera and develops right before your eyes, has been granted in a new way by the digital camera. You don't even need to print out the image--just immediately check it out onscreen. Most of these pictures will never be printed--will never really, in any meaningful way, exist as photographs. They will be gazed at and giggled over for a few moments, and then they will quietly subsist as code until the memory where they sleep is lost or fails. Quite simply, digital technology redefined Polaroid's "now," turning it into something even more like "now" than Polaroid had been able to offer. Or maybe it changed the meaning of "now," or replaced it with something more like "already."

Understanding Photography and photojournalism (फोटोग्राफी तथा फोटोपत्रकारिता)

पुस्तक: Understanding Photography and Photojournalism [फोटोग्राफी तथा फोटोपत्रकारिता]
मूल्य: रू २००/-
प्रकाशक:
JF प्रकाशन, काठमाडौं, नेपाल
इमेल: jfreadingclub@gmail.com
ब्लग: http://jfreadingclub.blogspot.com
वितरक:
पालुवा प्रकाशन तथा वितरक
फोन:-४२६७५६८, ९८५११०५७७८

फोटोग्राफी (Photography)
‘फोटोग्राफी’ ग्रीक शब्द photos अर्थात् [lights] र graphein अर्थात् [to draw] को संयोजन हो। बैज्ञानिक Sir John F.W. Herschel ले सन् १८१९मा पहिलोपटक फोटोग्राफी शब्दको प्रयोग गर्दै यसको सैद्धान्तिक पक्षको व्याख्या गरे। उनले क्यानोटाइप प्रक्रिया [Cyanotype process] को विकास गरेर फोटोग्राफिक प्रक्रियाको विकासमा महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्या ए भने फोटोग्राफिका लागि नेगेटिभ र पोजेटिभ दुई शब्दको प्रयोग पनि उनले नै गरे। फोटोग्राफिक प्रक्रियाको विकास हुने क्रममा Joseph Nicéphore Niépce ले सन् १८१४मा तस्बिर लिएका थिए तर त्यो तस्बिर स्थायी रूपमा बस्न सकेन।


फोटोग्राफी प्रक्रियाको विकासक्रम (Evolution of photography process)
सन् १७२७ मा T.H. Schulze ले सिल्भर क्लोराइड [silver choloride, AgCl] मा प्रकाश पर्दा सो कालो हुने कुरा पत्ता लगाए। यही क्लोराइड नै फोटोग्राफीका लागि आवश्यक पर्ने सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण रसायन थियो। सन् १७३७ मा Hellot ले सिल्भर नाइट्रेट [AgNO3]को घोललाई कागजमा राखी सो कागजमा प्रकाश पार्दा प्रकाशका कारण कागज कालो हुने वा ‘एक्सपोज’ हुने कुरा पत्ता लगाए। सन् १८०२ मा T.Wedgewood र Humphrey Davy ले सिल्भर नाइट्रेटको प्रयोग गरी क्यामेरा अब्सक्युरा [camera Obscura] मार्फत् कागजमा फोटोग्राफी वा तस्बिरको निर्माण गर्न खोजे पनि त्यो प्रयास असफल भयो।


फोटोग्राफको नेपाली इतिहास (History pf Nepali photography)
आधिकारिक रूपमा नेपाली फोटोग्राफीको सामाजिक इतिहासमा काम गरेका प्रत्यूष वन्त [वन्त: सन् १९९८] लाई आधार मान्दा ‍राणा प्रधानमन्त्री चन्द्रशमशेरका वेलामा बेलायतबाट फोटो खिच्ने प्रविधि नेपाल भित्रिएको मान्नु पर्छ। उनका अनुसार नेपालभित्र नै फोटो खिच्ने पहिलो व्यक्ति बेलायती नागरिक क्यारेन्स कोमेन टेलर [Clarence Comyn Taylor] थिए। उनी सन् १८६३को मार्च महिनामा काठमाडौंमा आएका र त्यसको ६ महिनाभित्र नै राणाहरूको फोटो खिचेका थिए१। उनी बाहेक John Claude White ले सन् १८८३-१८८४ तिर Gustave Le Bon ले १८८५ र Kurt Boeck ले १८९९ तिर नेपालमा फोटोग्राफी गरेका थिए।


क्यामेराको छनौट (Selection of Camera)
क्यामेरा किन्दा मुख्य रूपमा एपरचरको सुविधा, बडी र सटर स्पिड हेर्ने गरिन्छ। फोटोग्राफीका धेरैजसो क्रियाकलाप यी तीन चिजमा भर पर्ने भएकाले यिनीहरूले विशेष महत्त्व राखेका हुन्छन्।
सटर [Shutter] वडी [Body]मा हुने भएकोले सटर स्पिड [Speed] कति देखि कतिसम्म छ भन्नेज कुराको ख्याल राखेर क्यामेराको बडी किन्नुिपर्छ। वढी अँध्यारो वा वढी प्रकाश भएको ठाउँमा फोटो खिच्दा, अथवा क्यामेराको फिल्म [हाल आएर CCD, CMOS] वा एपरचर [Aperture]सँगको समन्वयका लागि सटर स्पिडले महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको हुन्छ। जस्तै; गुडिरहेको गाडी, उड्न लागेको जहाज [प्लेन] को फोटो खिच्नु पर्योस भने सटर स्पिड नं. धेरै राख्नुिपर्छ अर्थात् एक्सन फोटोग्राफीलाई ध्यान दिने हो भने जति धेरै सटर स्पिड भएको क्यामेरा हुन्छ त्यति नै राम्रो मानिन्छ। कतिपय अवस्थामा फोटोग्राफीका लागि कम सटर स्पिड चाहिन्छ।


डिजिटल फोटोग्राफी (Digital photographsy)
सिद्धान्तको आधारमा डिजिटल र सेल्युलाइड फोटोग्राफीमा केही फरक छैन। दुवैले सानो वाकसमा लेन्स हुँदै आएको दृश्यलाई सङ्कलन गर्ने हो र यसका लागि आवश्यक प्रकाश, क्रियाशीलता र रचनामा कुनै फरक छैन तर दुवै प्रणाली अन्तर्गत दृश्य सङ्ग्रहित हुने प्रणालीमा भने फरक छ।
हेलाइड फोटोग्राफीमा फिल्मको प्रयोग गरिन्छ भने डिजिटल फोटोग्राफीमा विद्युतीय सेन्सर Electronic Sensor को प्रयोग गरिएको हुन्छ, जसले प्रकाशलाई धेरै विद्युतीय चार्ज [Electronic Charges] हरूमा टुक्र्याएर विद्युतीय सङ्केत [Electronic signals] मा परिवर्तन गर्दछ। सो सङ्केतलाई क्यामेरामा रहेको डाटाहरू माइक्रोचिप [Microchip] ले सङ्ग्रह गर्ने गर्दछ। यी सङ्केतहरूलाई बाइनरी नम्बर प्रणाली Binary Number System मा व्यवस्थित गरिएको हुन्छ र यसलाई कम्प्युटरले सजिलै पढ्न सक्छ।


फोटोपत्रकारिता (Photojournalism)
फोटो पत्रकारहरूको काम कुनै खास घटना वा अवस्थाको तस्बिर निकाल्नु वा “क्याप्चर” गर्नु मात्र होइन बरू फोटोका माध्यमद्वारा उक्त घटना वा अवस्थाका बारेमा “अडियन्स”लाई प्रभावकारी रूपमा जानकारी दिनु र प्रभाव पार्नु पनि हो। Henri Carties-Bresson ले “decisive moment”१ [अत्यन्त महत्वपूर्ण क्षण] का बारेमा पहिलोपटक चर्चा गरेका छन्। Decisive moment लाई अत्यन्त छोटो, महत्त्वपूर्ण र निर्णायक क्षणका रूपमा बुझ्नुपर्छ जुन कुरा फेरि दोहोरिन असम्भवप्राय: हुन्छ र त्यो क्षणको तस्बिर क्याप्चर गर्ने वा लिने सम्भावना निकै कम हुन्छ। यस्ता महत्त्वपूर्ण क्षणहरूको तस्बिर लिनका लागि धैर्य, परिश्रम, उत्सुकता र द्रुत गतिमा सोच्न सक्ने्
तथा सोचेका कुरालाई व्यावहारिकरूपमा कार्यान्वयन गर्न सक्नेर क्षमताको जरूरत पर्दछ। त्यसो त यस्ता महत्वपूर्ण क्षणहरूका निम्ति “भाग्य”ले पनि महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्नव सक्छ।


फोटोपत्रकारिताको विश्व इतिहास (History of world photojournalism)
फोटो पत्रकारिताले कुनै विशेष घटना, विषयवस्तु वा कथाको सजीव चित्रण गर्दछ। यो दैनिक अखबार, पत्रपत्रिका, जर्नल वा बुलेटिनमा मात्र होइन टी.भी., तथा इन्टरनेटमा पनि प्रयोग गन्छि। यसले समाचारका अतिरिक्त सांस्कृतिक घटनाक्रम तथा खेलकुद, राजनीति, युद्ध, र कला साहित्य जस्ता विषयवस्तुको सजीव चित्रण गर्छ। विशेष गरी समाचारप्रधान तस्बिरको प्रयोग सन् १८३० तिर शुरु भयो। अंग्रेज फोटोग्राफर रोजर फेन्टन [Roger Fenton] ले युरोपमा क्रिमेन युद्ध [Crimean War, 1853-1856] का बेला व्रिटीश सेनाको तस्बिर तथा अमेरिकन फोटो ग्राफर म्याथु ब्रडी [Mathew Brady] ले अमेरिकी गृह युद्ध सन् १८६१-१८६५को बेलामा लिएका तस्बिरले निकै चर्चा पायो तर, फोटोग्राफीका लागि लामो समय लाग्नेु, फोटोग्राफीका सामग्रीहरू एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा लग्नवका लागि आइपर्ने कठिनाई तथा महंगाईको कारणले यो पेशा त्यति लोकप्रिय हुन सकिरहेको थिएन। यसको लोकप्रियता १९ औं शताव्दीमा भने निकै बढ्यो।


फोटोपत्रकारिताको नेपाली इतिहास (History of Nepali photojournalism)
नेपाली फोटोपत्रकारिताको कुरा गर्दा गोरखापत्रको चर्चा नगरी धरै पाइँदैन। धेरै पुस्तकहरूमा गोरखापत्रले भाग २७, संख्या २, १९८४ बैशाख १३ को दिन पहिलो पटक तस्बिर छापेको कुरा उल्लेख छ तर यो भन्दा पहिले पनि गोरखापत्रमा तस्बिरहरू छापिएका उदाहरण भने देखिन्छन्। नेपालको छापाखाना र पत्रपत्रिकाको इतिहास [२०२४]मा देवकोटाले यस फोटोलाई गोरखापत्रमा छापिएको सर्वसाधारणको पहिलो फोटो भनेर चर्चा गरे पनि सो भन्दा पहिले प्रकाशित फोटोहरूको चर्चा भने छैन। फोटोपत्रकारिताका दृष्टिकोणले कुन फोटो कहिले छापियो भन्नेर विषयमा बहस र खोज गर्न सकिएला तर वि.सं. १९८४ वैशाखमा छापिएको तस्बिर भन्दा पहिले नै वि. स. १९८२ असार २३गतेको गोरखापत्रमा चन्द्रशमशेरको फोटो प्रकाशित भइसकेको देखिन्छ।


फोटो उत्पादन तथा प्रकाशन (Photoproduction and publication)
नेपालका सन्दर्भमा पत्रपत्रिका वा पुस्तकहरूमा प्रयोग हुने तस्बिरका ब्लकहरू भारतीय शहरमा बन्नेa गर्थे। यो महङ्गो हुने कारणले पनि यसको व्यापक प्रयोग पत्रपत्रिकाहरूमा नभएको हुन सक्छ। पुराना धेरैजसो प्रकाशित फोटोहरू हाल्फटोन प्रविधिमा आधारित छन्। लेखकहरूको तस्बिरका लागि आवश्यक पर्ने हाल्फटोन प्रविधिबाट निर्मित ब्लकहरूको उत्पादन र प्रयोगको उदाहरण धेरैजसो पुराना पत्रपत्रिकाहरूमा देख्न सकिन्छ। ब्लकका लागि लाग्नेध खर्च लेखक-लेखिकाहरू स्वयंले बेहोरेको कुरा वनारसबाट वि.स.२०१२ सालमा प्रकाशित छात्रवाणीमा यसरी आएको छ, “यस पत्रिकाका लेखक-लेखिकाहरूले आफ्ना-आफ्ना ब्लकको खर्च आफैले बेहोर्नु भएकोमा “छात्रवाणी” उहाँहरूप्रति धन्यवाद प्रकट गर्दछ। २०१२ सालमै बनारसबाट प्रकाशित छात्रदूतमा ब्लकका सन्दर्भमा यस्तो दु:खेसो पोखिएको छ, ‘कति लेखकहरूबाट समयमा ब्लक नपाएकोले फोटो छपाउन नपाउँदा सम्पादक मण्डल दु:खी छ’।

क्याप्सन (Caption)
• तस्बिर हेरेर मात्र क्याप्सन लेख्नुpहोस्। अझ क्रप भइसकेको तस्बिर हेरेर मात्र क्याप्सन लेख्नुूहोस्।
• प्रत्येक ग्राफिक्सहरू जस्तो कि फोटो, नक्शा, टेबुल तथा तालिकाहरू तथा चित्रहरूमा क्याप्सन हुन जरूरी छ।


फोटो सम्पादन (Photo Editing)
मिडिया हाउस अनुसार तस्बिर सम्पादनका आ-आफ्ना नियमहरू हुन सक्छन्। सामान्य किसिमको सम्पादन फोटोग्राफर आफैले गर्ने गरेको पाइन्छ। खासगरी साइज, मिलाउने, क्रप गर्ने तथा केही मात्रामा प्रकाश [Ligh]मिलाउने कामहरू फोटो सम्पादकलाई फोटो जानुपूर्व नै पनि गर्न सकिन्छ तर समग्रमा फोटो सम्पादन गर्दा भने निम्नक कुराहरूलाई ख्याल राख्नु पर्छ।
• फोटोको साइज हेरेर कति लामो क्याप्सन राख्नम सकिन्छ भन्नेन कुराको विचार गर्नुहोस्। फोटोको साइज ठूलो छ भने अलि लामो क्याप्सन भए पनि हुन्छ तर फोटो सानो छ भने क्याप्सन पनि छोटो हुन आवश्यक छ।


आचारसंहिता (Ethics )
सत्य सूचना पाउने जनताको अधिकारका लागि फोटोपत्रकारहरू जति सचेत हुनु पर्छ त्यति नै सचेत गोपनीयता तथा मानवीय संवेदना वा मानवीय मर्यादा र सम्मानका सन्दर्भमा पनि हुनुपर्छ। स्टकहोम सम्मेलन, १९९१ का सहभागी तथा प्रतिनिधिहरूले ‘प्रेस नैतिकता’ विषयमा प्रस्तुत गरेका विविध विषयहरूमध्ये ‘फोटो प्रकाशन गर्दा सावधानी अपनाउनेलाई पनि समेटेको छ जसमा पत्रकारले शरीर क्षतविक्षत भएको, रगताम्य घटनाहरू तथा घृणित दृश्यहरू भएको फोटोहरू प्रकाशन गर्न हुँदैन’१ भनिएको छ तर नेपाली पत्रकारिता क्षेत्रमा प्रकाशित भएका केही फोटोहरू हेर्दा यो पूर्णरूपमा उलंघन भएको देखिन्छ।
पुस ११, २०६३ मा कान्तिपुरको १४औं पृष्ठमा छापिएको तस्बिरलाई लिएर तस्बिर आउने [अनिता] ले उनको गोपनीयताको हकको हनन भएकोमा विरोध गर्दै कान्तिपुर दैनिकमा पाठक प्रतिक्रिया लेखिन्। पुस १६ मा अन्य पाठकहरूबाट उनको प्रतिक्रिया माथि पनि प्रतिक्रियाहरू आए र पत्रपत्रिकामा के छाप्नप हुने वा के छाप्न नहुने भन्नेा विषयमा थोरै बहस पनि चलायो।



फोटोग्राफ कसरी पढ्ने How to read Photography (Understanding Photography)
फोटोग्राफी शुरूदेखि नै समाजमा प्रभुत्व कायम गरेका [शासक, संभ्रान्त] वर्गहरूद्वारा निर्धारित विषयवस्तुहरू ‘लिइने’ र ‘नलिइने’ प्रविधिका रूपमा विकसित भइरह्यो। विशेष विचारधाराको प्रतिनिधित्व गर्ने वा विशेष विचारधारा निर्माण गर्न सघाउने यो परम्परा नेपालजस्तो प्राविधिक क्षेत्रमा आम पहुँच नपुगेको वा नभएको देशमा अद्यापि कायम छ। कसले, कुन फोटो, के प्रयोजनका लागि खिच्यो? के कम्पोज गर्योन, के गरेन? कुन विषयवस्तु छान्यो, कुन छानेन? त्यसको क्याप्सन के लेख्यो ? फोटोमा के फोकस भयो वा गरियो? आदि कुराहरूले समाजमा फोटोको प्रभाव वा असरहरू कस्तो पर्छ भन्ने कुराको निर्धारण गर्छ। यसले अडियन्स [Audience] लाई प्रभाव पार्ने वा यसैका आधारमा अडियन्सले विशेष विचारधारा [Ideology] को निर्माण गर्ने सम्भावना रहन्छ। एउटा विश्लेषणमा Tagg र Gunning दुवैले फोटोग्राफी जस्तो वैज्ञानिक प्रक्रिया “विचारधारा” व्यक्त गर्न सक्नेा “अदृश्य शक्ति”को उत्पादन गर्ने वा सिधै “विचारधारा” पस्कन सक्नेफ पद्धतितर्फ उन्मुख भइरहेको तर्फ सचेत गराएका छन्। यस प्रसङ्गमा फुको [Foucault]को “सबैभन्दा बढी देखाउने र सबैभन्दा राम्रोसँग [चलाखीपूर्वक] लुकाउने” मान्यतालाई सम्झन उचित हुनेछ।